Skontaktuj się z nami

cen@cen.bialystok.pl

85 732 98 67

Odwiedź  nas

ul. Złota 4,

15-016 Białystok

Strona www stworzona w kreatorze WebWave.

Podstawą udziału w Olimpiadzie jest przesłanie mailowo eseju (oryginalnego i nigdzie indziej nie przedstawianego ani nie opublikowanego) wraz z formularzem zgłoszeniowym w formie podpisanego skanu  (formularz zgłoszeniowy znajduje się w Załączniku nr 1 do Regulaminu) – całość wyłącznie w wersji elektronicznej.

Esej, zwany dalej „pracą konkursową” wraz z załącznikiem należy przesłać w terminie czerwiec  - październik 2023   roku na adres: olimpiadadziedzictwo@gmail.com

Esej powinien być napisany na komputerze, czcionka Times New Roman, rozmiar 12. Maksymalny rozmiar eseju to 8 stron A4.

Uwaga!

Od lutego do czerwca 2023 na stronie Olimpiady umieszczane będą filmy z wykładami profesorów

Uniwersytetu w Białymstoku dotyczące tematyki esejów i lektur.

Zachęcamy do oglądania przed napisaniem pracy.

Wraz z przystąpieniem do Konkursu uczestnik (opiekun prawny) wyraża zgodę na przetwarzanie danych osobowych dla potrzeb przeprowadzenia Konkursu, na warunkach określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 z późn. zm.)

Uczestnik Konkursu oświadcza, iż zgłoszona do Konkursu praca jest sporządzona osobiście przez niego i nie narusza żadnych praw osób trzecich, w szczególności jakichkolwiek praw własności intelektualnej lub praw autorskich

Prawa autorskie do esejów pozostają własnością autora –w razie skierowania roszczenia przez osobę trzecią ze względu na naruszenie jej praw autorskich, uczestnik konkursu zobowiązuje się ponosić cywilno-prawną odpowiedzialność z tytułu wad prawnych przedstawionego eseju.

Organizator zastrzega sobie prawo do wyboru poszczególnych esejów do publikacji, ich bezpłatnego prezentowania i publikacji w celach promocyjnych oraz w wydawnictwach informacyjno-promocyjnych przez nią przygotowanych.

Tematy eseju (do wyboru) :

1. Sybir jako dom niewoli. O kreacji przestrzeni wygnania i sowieckich łagrów w polskiej literaturze XIX i XX wieku. 

2. „W sowieckim domu niewoli”. Autobiografizm literatury łagrowej w służbie prawdy, pamięci, historii i sztuki

3. Pejzaż pogardy dla człowieka i człowieczeństwa. Literackie zapisy doświadczenia sowieckiego

4. Skradzione dostojeństwo śmierci. Obrazy umierania w polskiej literaturze łagrowej

5. Na Syberię i z Syberii. Motyw wygnania i repatriacji w polskiej literaturze romantycznej, dwudziestowiecznej i współczesnej 

LITERATURA

( na czerwono literatura obowiązkowa)

K. Cybulski, |Przerwany bieg życia. Syberyjskie wspomnienia nastolatka, Lublin 2002

J. Czapski, Na nieludzkiej ziemi, Paryż 1949

J. Czapski, Wspomnienia starobielskie, Rzym 1944

B. Obertyńska [M. Rudzka], W domu niewoli, Warszawa 1991

Z. Domino, Syberiada polska, Warszawa 2001

Z. Fedus, Syberia wyryta w pamięci dziecka, Wrocław 1997

„Innego końca świata nie będzie”. Z Barbarą skargą rozmawiają Katarzyna Janowska i Piotr Mucharski, Kraków 2007

J. Kowalska, Moje uniwersytety, Londyn 1971

H. Naglerowa, Kazachstańskie noce, Londyn 1958

H. Naglerowa, Ludzie sponiewierani. Opowiadania z Rosji, Rzym 1945

S. Piasecki, Zapiski oficera Armii Czerwonej, Londyn 1957

A. Rozwadowski, Syberia raz jeszcze. Rowerem z Kazachstanu do Polski szlakiem powrotu z zesłania, Łódź 993

J. Siemieński, Moja Kołyma, Warszawa 1995

O. Watowa, Wszystko co najważniejsze, Warszawa 1990

LITERATURA PRZEDMIOTOWA

T. Sucharski, Literatura polska z sowieckiego „domu niewoli”. Poetyka, aksjologia, twórcy, Kraków 2021

W. Bolecki, „Inny Świat” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Warszawa 1994

J. Chłap-Nowakowa, Sybir. Bliski Wschód. Monte Cassino. Środowisko poetyckie 2. Korpusu

i jego twórczość, Kraków 2004

M. Czerwińska, Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie, Kraków 2000

E. Czaplejewicz, Polska literatura łagrowa, Warszawa 1992

Dzieło literackie jako źródło historyczne, red. Z. Stefanowska, J. Sławiński, Warszawa 1978

I.Sariusz-Skąpska, Polscy świadkowie GUŁagu. Literatura łagrowa 1939-1989, Kraków 1995

Z. Trojanowiczowa, Sybir romantyków, Poznań 1993

M. Delaperriere, Świadectwo jako problem literacki, „Teksty Drugie” 2006, nr 3

I. Migal, Prawda i piękno w świadectwach poetyckich z „domu niewoli”, „Archiwum Emigracji” 2009, z. 2(II)

A. Paliwoda, „Umrzeć jak najprościej”. O zesłańczych doświadczeniach w prozie Danuty Ireny Bieńkowskiej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Filologiczna” 2011, z. 70

T. Sucharski, Literatura Holokaustu i literatura gułagu? Literatura doświadczenia totalitarnego!, w: Co i jak prze-pisać w historii literatury, red.  M. Kuziak, „Słupskie Prace Filologiczne. Seria Filologia Polska”, 2007, nr 5

A. Wal, Literackie obrachunki z dzieciństwem na zesłaniu w Związku Sowieckim. Wstępne rozpoznanie, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, 2017, nr 4(42)

A. Morka, Doświadczenie Boga w GUŁagu, Sandomierz 2007

Świadectwa i powroty nieludzkiego czasu. Materiały konferencji naukowej poświęconej martyrologii lat II wojny światowej w literaturze, red. J. Święch, Lublin 1990

Opracowania historyczne

Z. Bogumił, Pamięć GUŁagu, Kraków 2012

M. Janik, Dzieje Polaków na Syberji, Kraków 1928

M. Heller, Historia Imperium Rosyjskiego, Warszawa 2002

N. Davis, Szlak nadziei. Armia Andersa. Marsz przez trzy kontynenty, Izabelin-Warszawa 2015

A. Albert [W. Roszkowski], Najnowsza historia Polski 1914-1993, t. 1: 1914-1945, t. 2: 1945-1993, Warszawa 1995

B. Bujanowska, Walka o przetrwanie. Życie codzienne dzieci polskich w Kazachstanie w latach 1940-1942, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2001, nr 73

E. Traverso, Historia jako pole bitwy. Interpretacja przemocy w XX wieku, Warszawa 2014

A. Applebaum, Gułag, Warszawa 2007

Proponowane lektury dodatkowe:

Słownik Terminów Literackich – dowolne wydanie (hasło: „esej”)

K. Dybciak, Inwazja eseju, „Pamiętnik Literacki” 1977, z. 4

W. Głowala, Próba teorii eseju literackiego, w: Genologia polska. Wybór tekstów, Warszawa 1983

Kosmopolityzm i sarmatyzm. Antologia powojennego eseju polskiego, wybór i oprac. D. Heck, Wrocław-Warszawa-Kraków 2003

Andrzej S. Kowalczyk, Kryzys świadomości europejskiej w eseistyce polskiej lat 1945-1977 (Vincenz-Stempowski-Miłosz), Warszawa 1990

Wł. Tatarkiewicz, Skupienie i marzenie, tegoż, O filozofii i sztuce, Warszawa 1986

T. Wroczyński, Esej – zarys teorii gatunku, „Przegląd Humanistyczny” 1986 z. 5/6

M. Wyka, Esej – forma pojemna, w: Polski esej, red. M. Wyka, Kraków 1991

prof. UwB Violetta Wejs-Milewska

                         O TRUDNEJ SZTUCE ESEJU SŁÓW KILKA                          

ESEJ – innymi słowy: próba, szkic, medytacja, zarys, studium - to niezwykle wymagająca forma literackiej bądź naukowej, niepozbawionej przy tym waloru artystycznego, wypowiedzi. Już przez sam fakt nieokreśloności formalnej, a tym samym wolności, jaką daje Autorowi, który chciałby się poprzez tę formę wypowiedzieć – staje się esej gatunkiem w równym stopniu atrakcyjnym, jak i trudnym do uprawiania. 

Esej to jednak nie to samo co „impresja” albo „gawęda”, to precyzyjnie skonstruowane studium - od początku do końca wykoncypowane, jedynie z pozoru sprawiające wrażenie zapisu „rozwichrzonego” i „swobodnego”, a w rzeczy samej – wymagające spójności, co znaczy uwagi, precyzyjnie i finezyjnie poprowadzonego wywodu i to w myśl zasady, że lekkość zyskuje wypowiedź powstała w wyniku świadomej swojego celu pracy nad doskonaleniem języka, stylu wypowiedzi i jasnością myśli. Mimo wymogów podobnych do tych, jakie obowiązują w rozprawach naukowych jest jednak studium formą swobodniejszą od prawidłowo i zarazem precyzyjnie napisanej rozprawy. Mniej się w nim też w porównaniu z rozprawą argumentuje i mniej też stroni od akcentów uczuciowych oraz osobistych. Słowem - jest esej artystyczną konstrukcją myślową i w tym zawiera się jego oryginalność, tj. jedyność (niepowtarzalność).

ROLA AUTORA ESEJU

Autor winien być wyraziście zaznaczony w narracji studium, bezpośrednio jako „mówiące „Ja” w pierwszej osobie liczby pojedynczej” i podkreślające swój status lub w formie bardziej dyskretnej, ale nie pozostawiającej wątpliwości co do tego KTO mówi. Tak usytuowany i wyposażony w literaturoznawcze i historyczne kompetencje Autor wyraziście formułuje swoje sądy, dzieli się spostrzeżeniami, wątpliwościami, przemyśleniami, proponuje swoiście i jednocześnie logicznie dobrany zestaw argumentów, w którym wartością jest owa oryginalna asocjacja myśli i śmiałość wyobraźni. Jest zatem w swoich opiniach i oglądach rzeczy subiektywny, zindywidualizowany i nade wszystko erudycyjny.

Indywidualizm to podstawowy rys osobowości eseisty (Autora szkicu). Samodzielnie, w miarę możliwości niezależnie wyrobione przezeń opinie, przyjmujące niejednokrotnie formę „solilokwiów”, czyli samotnie prowadzonych monologów, należą do podstawowego repertuaru preferowanych chwytów eseistycznych i czynią z tej formy atrakcyjną platformę dla prowadzenia publicznych dyskusji, których granice tematyczne zdają się nieograniczone... Osobiste, konkretne spostrzeżenia Autora studium formułowane są zwykle na szerokim tle historyczno-kulturowym, zdradzającym pogłębione zainteresowania ludzkim doświadczeniem zapisanym w sztuce, filozofii, literaturze, wyrażonym w religijnej i duchowej ekspresji.. Erudycyjny esej może być tylko dziełem erudycyjnego Autora – człowieka ciekawego świata i myśli innych ludzi, o szerokich horyzontach i pogłębionej wrażliwości, szanującego dziedzictwo przeszłości jako składową egzystencjalnego sensu współczesnego mu świata.

FORMA WYKŁADU SENSÓW

Tok wywodu poddany jest na pozór dowolnej grze skojarzeń, lecz ta asocjacyjność jeśli dotyczy eseju okazuje się być wynikiem głębokich przemyśleń, jest też rezultatem kunsztownych zabiegów konstrukcyjnych i słownych. Symetria, paralelizm, wielokrotne powracanie do tego samego motywu należą do środków często stosowanych w kompozycji esejów. Głębokie rozważanie określanego tematu czy kręgu zagadnień nigdy nie oznacza wyczerpania tematu czy zespołu zagadnień. Przeciwnie: Autor eseju nie rozwiązuje postawionego problemu definitywnie, nie rozstrzyga o rzeczy lecz raczej pozwala, by cechowała jego myślową, intelektualną pracę otwartość, tj. niekonkluzywność. Związana z takim potraktowaniem sensu własnej wypowiedzi, zazwyczaj skrywana, immanentna dialogowość myśli przyczynia się do tego, że esej cechuje także niesystemowość (wykład w postaci asocjacyjnej, „gwieździstej”, przeprowadzony zostaje na zasadzie luźnych skojarzeń, gdzie rezygnuje się z chronologii, z linearności wywodu i ścisłej argumentacji) i niesystematyczność (przejawiająca się w niewyczerpalności tematu; Autor nie ma obowiązku prezentacji wszystkich punktów widzenia na wybrany problem, z rozmysłem selekcjonuje argumenty). Ponadto intertekstualność (tj. korzystanie z cytatów, aforyzmów, anegdot, odniesień do innych dzieł źródłowych i komentatorskich) oraz dygresyjność (wtręty przerywające tok myśli, ale doń nawiązujące) jako cechy stałe eseju nie powinny być nadużywane, ponieważ nadmiar cytatów czy też dygresji grozi destabilizacją spójności wypowiedzi – z definicji swobodnej i impresyjnej. Granicą owej swobody winna być metaforyczna spójność studium, którą uzyskuje dzięki wyraźnie określonemu nadawcy, wyraźne wyodrębnionemu tematowi, również za sprawą koherencji uzyskiwanej na poziomie gramatyki (fleksji, słowotwórstwa, składni) i szerszych struktur tekstu (zwrotów, wyliczania) oraz dzięki innym wskaźnikom zespolenia (spójnikom, zaimkom, frazom). Koherencję ostateczną i pełną zapewnia dopiero jednak esejowi globalna spójność wszystkich wyżej wymienionych jego poziomów i struktur.

STYL ESEJU

Winien charakteryzować esej styl wysoki, w którym dominują kunsztowne sformułowania, wysublimowane środki stylistyczne i artystyczne, wyszukane słownictwo. Wszystkie one mają podkreślać Autorską elokwencję i erudycję, swobodę w posługiwaniu się rozmaitymi odcieniami grotesk czy też ironii, a nade wszystko wyrazić zgodnie z intencją pogłębiony metaforyczny sens eseju.

KRYTERIUM OCENY

- panoramiczne, erudycyjne i oryginalne ujęcie problemu - do 10 pkt

- klarowność wywodu- do 10 pkt

- umiejętność sprawnego korzystania z utworów literackich, dokumentalnych i zbiorów ikonograficznych dla przeprowadzenia spójnego wywodu- do 10 pkt

- umiejętność wykorzystania środków stylistycznych charakterystycznych dla eseju- do 10 pkt

- wykorzystanie materiału i wiedzy wykraczającej poza zakres obowiązkowych lektur- do 10 pkt

Za esej można zdobyć do 50 pkt.

Finalistami zostają wszyscy uczestnicy, którzy otrzymają min. 30 pkt.

Zwycięzcami zostają autorzy trzech najwyżej ocenionych esejów.